BÜRUC

TEFSİR
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
İyiliği sonsuz, ikramı bol Allah’ın adıyla,


(Büruc 85/1)
وَالسَّمَٓاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِۙ
Burçları[*] olan gök,

[*] Burç (بُرج), Arapçada köşk ve kale anlamına gelir (Mekâyîs). Burçlar, gökte, güzel köşkler ve kaleler gibi gözüken yıldız kümelerdir.  Allah Teâlâ şöyle buyurur: “(Birinci kat) Gökte burçlar oluşturduk. Seyredenler için onları süsledik.” (Hicr 15/16) İnsanlar burç kelimesini, takım yıldızlarından sadece on ikisi için kullanırlar. Onlar; Koç, Boğa, İkizler, Yengeç, Aslan, Başak, Terazi, Akrep, Yay, Oğlak, Kova ve Balık burcu diye adlandırılmışlardır.

 

 


(Büruc 85/2)
وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِۙ
Söz verilen gün,


(Büruc 85/3)
وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍۜ
şahit olan ve şahit olunan kişiler[1*] hakkı için![2*],

[1*] Ergenlik çağına ermiş her insan, kendini ve çevresini gözlemlemesi sonucu Allah’ın varlığını, birliğini ve kendinin rabbi yani sahibi olduğunu kesin olarak kavrar. Bazıları bu şahitliğin gereğini ölene kadar yapar ve başkasına kul olmaz.

“Rabbin, Âdem oğullarından, onların bellerinden nesillerini aldığında (erkeklerde meni, kadınlarda yumurta kanala girip büluğa erdiklerinde) kendilerini bağlayacak şekilde şahit tutarak onlara: “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” der. Onlar da: “Evet Rabbimizsin. Biz buna şahidiz.” derler. Artık Kıyâmet günü; “biz bunun farkında değildik” diyemezsiniz. Şunu da diyemezsiniz: “Önceden ortak koşanlar babalarımızdı. Biz ise onlardan sonra gelen bir nesildik. O batıla sapanların işlediklerinden ötürü bizi yok mu edeceksin?” (Araf 7/172)

Âdemoğlunun belinden neslinin alınması, nesle sebep olan tohumun alınmasıdır. O da buluğla başlar.

[2*] Buraya kadar olan üç âyette Allah yemin etmektedir. Allah’ın bir şeye yemin etmesi, o şeyin önemine vurgu yapmak ve daha sonra gelen şeye dikkat çekmek içindir. Bu yüzden biz, bu anlama uygun meal verdik.

 

(Büruc 85/4)
قُتِلَ اَصْحَابُ الْاُخْدُودِۙ
O çukurların sahipleri kahrolup gittiler.


(Büruc 85/5)
اَلنَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِۙ
Yakıt dolu ateş çukurlarının sahipleri!…


(Büruc 85/6)
اِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌۙ
Onlar, ateşin çevresinde oturur,


(Büruc 85/7)
وَهُمْ عَلٰى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِن۪ينَ شُهُودٌۜ
müminlere yaptıklarını seyrederlerdi.


(Büruc 85/8)
وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ اِلَّٓا اَنْ يُؤْمِنُوا بِاللّٰهِ الْعَز۪يزِ الْحَم۪يدِۙ
Verdikleri cezanın tek sebebi, müminlerin. daima üstün olan, her şeyi güzel yapan Allah’a inanıp güveniyor[*] olmalarıydı.

[*] Allah’a inanmak, O’na güvenmekle olur. İnandığını söyleyen herkes O’na gereği gibi güvenmez. Dolayısıyla Allah’a güvenenler, bu gibilerin hesaplarını bozar ve onları fena halde sinirlendirirler.

 

(Büruc 85/9)
اَلَّذ۪ي لَهُ مُلْكُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِۜ وَاللّٰهُ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ شَه۪يدٌۜ
Göklerin ve yerin hâkimine güvenmeleri. Halbuki Allah, her şeye şahittir.


(Büruc 85/10)
اِنَّ الَّذ۪ينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِن۪ينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَر۪يقِۜ
Mümin erkeklerle mümin kadınları yakan[1*] sonra da tevbe[2*] etmeyen herkesin hak ettiği, Cehennem azabı, orada yanma[3*] azabıdır.

[1*] Fitne, altını ve gümüşü ateşte eriterek saflaştırma işlemidir (Lisan’ul-Arab c.13 s.317). Bunlar da Müslümanları ateşe atarak imanlarının saflığını görmüşlerdir.

[2*] Tevbe, dönüş yapmak demektir. Tevbe kapısı, Müslümanlara bu zulmü yapanlara dahi açıktır. Allah Teâlâ şöyle buyurur: “Ey kendilerini aşırı derecede kötü duruma sokmuş kullarım, Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin! Çünkü Allah, bütün günahları bağışlar. O, çok bağışlar, ikramda bulunur.” (Zümer 39/53)

[3*] Müminleri yaktıkları için kendileri de yanacak, yaptıklarına denk bir ceza göreceklerdir. 


(Büruc 85/11)
اِنَّ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْر۪ي مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهَارُۜ ذٰلِكَ الْفَوْزُ الْكَب۪يرُۜ
Allah’a güvenen ve iyi işler yapanların hak ettiği ise içinden ırmaklar akan cennetlerdir. İşte büyük başarı budur.


(Büruc 85/12)
اِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَد۪يدٌۜ
Rabbinin (Sahibinin) yakalaması, kıskıvrak yakalama olur.


(Büruc 85/13)
اِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَيُع۪يدُۚ
İlkin var eden ve yeniden var edecek olan O’dur.


(Büruc 85/14)
وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُۙ
Bağışlaması çok, sevgisi çok olan da O’dur.


(Büruc 85/15)
ذُو الْعَرْشِ الْمَج۪يدُۙ
Yönetim (Arş) O’nun elindedir, pek yücedir.


(Büruc 85/16)
فَعَّالٌ لِمَا يُر۪يدُۜ
İrade[1*] ettiği her şeyi yapacak güçtedir[2*].

[1*] İrâde, istemek ve dilemektir. Allah kullarının, imtihanı başarmalarını irade eder ama herkes başaramaz. Bir âyet şöyledir: “Allah size, her şeyi açık açık göstermeyi; sizi, sizden öncekilerin doğru yollarına yönlendirmeyi ve tevbenizi kabul etmeyi irade eder. Allah bilir, doğru kararlar verir.” (Nisa 4/26) “ol” emrini vermeden onun iradesi gerçekleşmez. “Bir şeyi irade ederse onun yaptığı sadece ‘Ol’ demektir;  o şey hemen oluşur.” (Yasin 36/82) İmtihanla ilgili konularda “ol” emrini, sadece gereğini yapanlar için verir.

[2*] فَعَّالٌ= fe'âl, mübalağa siğası olduğu için sıfat-ı müşebbehe anlamı verilmiştir.

 

(Büruc 85/17)
هَلْ اَتٰيكَ حَد۪يثُ الْجُنُودِۙ
O orduların haberi sana ulaştı, değil mi?


(Büruc 85/18)
فِرْعَوْنَ وَثَمُودَۜ
Firavun ve Semud ordularının…


(Büruc 85/19)
بَلِ الَّذ۪ينَ كَفَرُوا ف۪ي تَكْذ۪يبٍۙ
Aslında (sadece onlar değil) bütün kafirler yalana batmıştır[*].

[*] Salih aleyhisselamın elçi olarak gönderildiği Semud kavmi,  bağ ve bahçeleri, pınarları, ekinlik ve hurmalıkları olan bir yerde yaşıyorlardı.(eş-Şuarâ 26/147-148), Kayaları yontarak yaptıkları evler ve düzlüklere kurdukları sarayları vardı.  (Arâf 7/74; Hicr 15/ 82; Şuarâ 26/149; Fecr 89/9). Salih aleyhisselamın getirdiği âyetler ve gösterdiği deve mucizesi, onları iknaya yetiyordu ama ona inanmak menfaatlerine ters düştüğü için inanmıyorlardı.  Firavun ve hanedanı da aynıydı. Musa aleyhisselamın Allah’ın elçisi olduğunu kesin olarak anlamışlardı ama menfaatlerine ters düştüğü için onu, bir türlü kabul edemiyorlardı. Firavunla ilgili âyetler şöyledir:“Her şeyi açıkça gösteren âyetlerimiz onlara gelince: “Bunlar açık büyüdür” dediler. İçlerinde en küçük şüphe olmadığı halde yanlış yapmalarından ve büyüklenmelerinden dolayı onları, bile bile inkâr ettiler. Bak bakalım, o bozguncuların sonu ne oldu.” (Neml 27/13-14)

 

(Büruc 85/20)
وَاللّٰهُ مِنْ وَرَٓائِهِمْ مُح۪يطٌۚ
Oysa çepeçevre Allah’ın kuşatması altındadırlar.


(Büruc 85/21)
بَلْ هُوَ قُرْاٰنٌ مَج۪يدٌۙ
Onların yalanladığı yüce Kur’an’dır[*].

[*] Adem aleyhisselamdan beri indirilen kitaplar aynı özellikte olduğu için hep aynı kitap yalanlanmıştır. 


(Büruc 85/22)
ف۪ي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ
O, muhafaza edilmiş bir levhada (levh-i mahfuz’da)dır.